Праблема выбару прафесіі.
Вось, нарэшце, і прыйшоў той час, калі ваша дзіця стаіць на парозе выбару будучай прафесіі – гэта цікавы момант жыцця, і ў той жа час, як і любы выбар, які прыносіць хваляванні, сумневы, перажыванні і для дзіцяці, і для бацькоў. Ваша задача пісьменна дапамагчы дзіцяці ў гэтай не простай справе, бо выбар павінен быць не толькі ўсвядомленым, але і адпавядаць інтарэсам і здольнасцям дзіцяці.
Чаму дзіцяці патрэбна ваша дапамога? Большасць дзяцей у 14-16 гадоў яшчэ псіхалагічна не гатовы зрабіць выбар самастойна і многія адчуваюць страх перад неабходнасцю прыняцця рашэння і гэта натуральна, бо пытанне вельмі важнае і прынятае рашэнне паўплывае на далейшае жыццё дзіцяці. Таму, навучэнцу вельмі важна адчуваць падтрымку і дачыненне з боку блізкіх, ён павінен ведаць, што ў любы момант можа звярнуцца да вас па дапамогу.
Але не варта цалкам здымаць з яго адказнасць за выбар. Важна, каб у яго склалася адчуванне, што гэта ён так рашыў. Бо калі падлетку здаецца, што прафесію ён абраў не сам, то і вучыцца ён не для сябе, успрымаючы вучобу як сумны і цяжкі абавязак. Мы павінны дапамагчы ім у гэтай складанай справе, але не здзяйсняць выбар за іх.
Выбар вашых дзяцей можна лічыць правільным, калі выконваюцца наступныя ўмовы.
Па-першае, дзіця павінна валодаць наборам прафесійна важных для гэтай працы якасцяў – інтэлектуальных, фізічных, асобасных.
Па-другое, гэтая прафесія павінна карыстацца попытам на рынку працы.
Па-трэцяе, будучая праца павінна быць у радасць, а не ў цяжар.
У наступнай сустрэчы мы падкажам, як дапамагчы дзецям не нарабіць памылак у выбары прафесіі.
Як дапамагчы дзецям мінімізаваць памылкі ў выбары прафесіі
У чым жа можа быць дапамога бацькоў і што важна ўлічваць:
Вельмі важна знаходзіць час для зносін з дзіцем па душах, толькі так вы можаце даведацца аб яго марах, планах, інтарэсах. Пры гэтым, вядома, важная ваша шчырая зацікаўленасць. Важна не навязваць сваё меркаванне, а прапаноўваць некалькі варыянтаў, не высмейваць мары дзіцяці, якімі б нерэальнымі яны не былі.
Дзецям вельмі важны досвед сваіх бацькоў. Раскажыце, як вы выбіралі прафесію, чым пры гэтым кіраваліся, хто вам дапамог.
Калі вас засмучае прафесійны выбар вашага дзіцяці, не адгаворвайце яго і не забараняйце катэгарычна, гэта прывядзе толькі да канфлікту. Дзейнічайце канструктыўна: паспрабуйце высветліць, на чым заснаваны яго выбар, прааналізуйце наступствы гэтага рашэння (блізкія (праз 1-2 гады) і далёкія (праз 5-10 гадоў), станоўчыя і адмоўныя). Растлумачце дзіцяці, што адказнасць за прынятае рашэнне будзе на ім.
Калі дзіця папярэдне абраў для сябе прафесію, дапамажыце дзіцяці прааналізаваць сітуацыю па наступнай схеме:
- яго ўнутраныя рэзервы (здольнасці, веды па прадметах), - унутраныя перашкоды: што ёсць у дзіцяці такога, што можа перашкодзіць ажыццяўленню мары - стан здароўя, недастатковыя веды, асобасныя асаблівасці - і магчымасць пераадолення гэтых перашкод,
- вонкавыя спрыяльныя фактары (наяўнасць падтрымкі ў навакольным свеце),
- вонкавыя неспрыяльныя фактары (наяўнасць перашкод у навакольным свеце).
1. Калі старшакласнік не можа вызначыцца са сваімі планамі, трэба паспрабаваць зразумець, з чым гэта злучана. Калі ён толькі марыць, а нічога не робіць, трэба дапамагчы яму скласці пэўны план, абмеркаваўшы, колькі часу ў яго ёсць і што трэба паспець. Дзіця заўсёды выбірае толькі тое, што ведае, таму дайце яму як мага больш інфармацыі аб розных прафесіях, аб яго магчымасцях у жыцці. Верагодна, для самавызначэння яму не хапае менавіта гэтых ведаў.
2. Многім падлеткам цяжка з-за нясмеласці і адсутнасці неабходных навыкаў зрабіць нейкія канкрэтныя дзеянні (патэлефанаваць, наведаць школу або навучальную ўстанову), і ў гэтым дапамога бацькоў можа быць незаменная. Схадзіце з ім на дзень адчыненых дзвярэй у розныя адукацыйныя ўстановы, вывучыце наяўныя ў іх адукацыйныя кірункі.
3. Абмяркоўваючы будучую прафесію, не зацыкляйцеся на адным варыянце, разглядайце розныя, бо наяўнасць альтэрнатывы можа зменшыць напругу і трывогу ў дзіцяці.
4. Сучасныя юнакі і дзяўчаты пры выбары прафесіі арыентуюцца на наступныя фактары: прэстыжнасць прафесіі, якасці асобы, уласцівыя прадстаўнікам гэтай прафесіі, прынцыпы і нормы адносін, характэрныя для дадзенага прафесійнага кола. Цяпер, відаць, адным з найбольш важных фактараў становіцца матэрыяльны - магчымасць добра зарабляць у будучыні. Растлумачце, што гэта, вядома, важна, але калі праца не прыносіць радасці, тое гэта зробіць невыносным жыццё.
5. Прапануйце дзіцяці звярнуцца на кансультацыю да псіхолага і прайсці прафарыентацыйнае тэсціраванне. Каб выбраць прафесію, неабходна не толькі разбірацца ў свеце існуючых прафесій, але перш за ўсё, спазнаць сябе - свае асабістыя якасці, здольнасці, схільнасці.
6. Памятайце: самая галоўная каштоўнасць - здароўе і дабрабыт дзіцяці. А гэта магчыма толькі тады, калі патрабаванні, якія прад'яўляюцца да дзіцяці, адпавядаюць яго здольнасцям.
Удачы вам!
Бацькам на заметку:
1. Дайце свайму дзіцяці права выбару сваёй будучай прафесіі.
2. Абмяркоўвайце разам з імі магчымыя "за" і "супраць" абранай ім прафесіі.
3. Разглядайце выбар будучай прафесіі не толькі з пазіцыі матэрыяльнага задавальнення, але і з пазіцыі маральнага задавальнення.
4. Улічвайце ў выбары будучай прафесіі асабістыя якасці свайго дзіцяці, якія неабходныя яму ў дадзенай спецыяльнасці.
5. Калі ўзніклі рознагалоссі ў выбары прафесіі, выкарыстоўвайце магчымасць параіцца са спецыялістамі-кансультантамі.
6. Не цісніце на дзіця ў выбары прафесіі, інакш гэта можа абярнуцца ўстойлівымі канфліктамі.
7. Падтрымлівайце дзіця, калі ў яго ёсць цярпенне і жаданне, каб яго мара спраўдзілася.
8. Калі ваша дзіця памылілася ў выбары, не дакарайце яго за гэта. Памылку можна выправіць.
9. Калі ваша дзіця рана захапілася нейкай прафесіяй, дайце яму магчымасць падтрымаць гэтую цікавасць з дапамогай літаратуры, заняткі ў гуртках і г.д.
